Κυκλική Οικονομία & Βιοοικονομία

Γενικά

• Κωδικός: Α15
• Εξάμηνο: Κατ/νσης Εαρινό
• Επίπεδο Σπουδών: Προπτυχιακό
• Τύπος μαθήματος: Ειδίκευσης
• Γλώσσα διδασκαλίας και εξετάσεων: Ελληνικά
• Μέθοδοι Διδασκαλίας (Ώρες/εβδ.): Διαλέξεις & Ασκήσεις Πράξης (3)
• Μονάδες ECTS: 5

Περιεχόμενα μαθήματος

Το μάθημα διαρθρώνεται με βάση τους παρακάτω άξονες: 

• Το Υφιστάμενο Μοντέλο Γραμμικής Ανάπτυξης 
• Κυκλικότητα: Αναγκαιότητα & Βασικές Αρχές 
• Κυκλική Οικονομία: Ιστορική Αναδρομή 
• Κυκλικές Στρατηγικές (R model) & Κυκλικά Επιχειρηματικά Μοντέλα 
• Ανάλυση Κύκλου Ζωής 
• Διαχείριση & Αξιοποίηση Αποβλήτων 
• Οικονομία των Υπηρεσιών και του Διαμοιρασμού 
• Αντίστροφες Εφοδιαστικές Αλυσίδες 
• Πράσινη Καινοτομία – Οικοεπιχειρηματικότητα 
• Βιοοικονομία: Βιομάζα & Βιοενέργεια 
• Ο ρόλος της Βιοτεχνολογίας 
• Κυκλική Βιοοικονομία – Αγροδιατροφικά Συστήματα 
• Μπλε Οικονομία – Πράσινη Οικονομία 
• Περιφερειακά, Εθνικά & Ευρωπαϊκά Σχέδια Δράσης 

Υπογραμμίζεται πως σε όλες τις διαλέξεις θα αναλύονται κριτικά μελέτες περιπτώσεων που θα αφορούν τους προαναφερόμενους άξονες, και θα καλύπτουν: 

• διαφορετικά μεγέθη και κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, 
• δράσεις των δημόσιων οργανισμών, των ιδιωτικών επιχειρήσεων, του μη-κυβερνητικού τομέα, , αλλά και της κοινωνίας των πολιτών,  
• την ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα, 
• μεγάλο χρονικό εύρος (από τις απαρχές της κυκλικής διαχείρισης πόρων μέχρι σήμερα) 

Μαθησιακοί Στόχοι

Σκοπός του μαθήματος είναι η συστηματική εισαγωγή των φοιτητών/τριών στις θεμελιώδεις έννοιες, αρχές και εφαρμογές της κυκλικής οικονομίας και της βιοοικονομίας, ως εναλλακτικών προσεγγίσεων στο κυρίαρχο γραμμικό υπόδειγμα ανάπτυξης. Το μάθημα αποσκοπεί στην κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν την κυκλικότητα των πόρων, την ανάδειξη της πράσινης καινοτομίας, καθώς και στην ανάδειξη του ρόλου της βιοτεχνολογίας και της βιομάζας στο πλαίσιο της βιοοικονομίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εφαρμογή κυκλικών στρατηγικών μέσω του μοντέλου των R (Reduce, Reuse, Recycle, κ.ά.), στην αξιολόγηση του κύκλου ζωής προϊόντων και υπηρεσιών, στη διαχείριση/αξιοποίηση αποβλήτων και στις δυνατότητες ενσωμάτωσης της κυκλικής και βιοοικονομικής προσέγγισης σε περιφερειακές, εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές και σχέδια δράσης. 

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να: 

• αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις του υφιστάμενου γραμμικού μοντέλου ανάπτυξης σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. 
• κατανοούν και εξηγούν τις βασικές αρχές της κυκλικής οικονομίας και την αναγκαιότητα μετάβασης προς αυτήν, αξιοποιώντας το ιστορικό και θεωρητικό της υπόβαθρο. 
• αναλύουν και εφαρμόζουν κυκλικές στρατηγικές (R model) και επιχειρηματικά μοντέλα που ενισχύουν την αποδοτική χρήση των πόρων και την πρόληψη αποβλήτων. 
• αξιολογούν περιβαλλοντικές επιπτώσεις μέσω της ανάλυσης κύκλου ζωής (LCA) ως εργαλείου υποστήριξης της βιωσιμότητας σε προϊόντα και υπηρεσίες. 
• προσεγγίζουν κριτικά σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης και αξιοποίησης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων τεχνολογιών ανάκτησης ενέργειας και υλικών. 
• κατανοούν τη λειτουργία της οικονομίας των υπηρεσιών και της διαμοιραστικής οικονομίας ως μηχανισμούς που ενισχύουν την κυκλική προσέγγιση. 
• αναγνωρίζουν τη σημασία της πράσινης καινοτομίας και της οικοεπιχειρηματικότητας για την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στο επιχειρείν. 
• αποκτούν βασικές γνώσεις για τη βιοοικονομία, με έμφαση στη χρήση βιομάζας, στη βιοενέργεια και στον ρόλο της βιοτεχνολογίας σε βιώσιμα παραγωγικά συστήματα. 
• συσχετίζουν την κυκλική βιοοικονομία με τα αγροδιατροφικά συστήματα, διερευνώντας πρακτικές/προοπτικές και βελτιστοποίησης πόρων. 
• διακρίνουν τις έννοιες της μπλε και της πράσινης οικονομίας και τη συμβολή τους στη βιώσιμη ανάπτυξη. 
• αξιολογούν εταιρικές πολιτικές και δημόσια σχέδια δράσης σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που ενισχύουν την κυκλική και βιοοικονομία. 
• αξιοποιούν εργαλεία και μεθοδολογίες για την πρόταση εφαρμογών κυκλικότητας και βιοοικονομίας. 

Γενικές Ικανότητες

• Αναζήτηση, ανάλυση & σύνθεση δεδομένων/πληροφοριών 
• Αυτόνομη/ομαδική εργασία 
• Διεπιστημονική προσέγγιση & λήψη αποφάσεων 
• Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον & σε θέματα συμπερίληψης 
• Προαγωγή δημιουργικής, κριτικής και επαγωγικής σκέψης 

Μέθοδοι Διδασκαλίας

• Πρόσωπο με πρόσωπο στην τάξη 

• Εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών

• Χρήση διαφανειών, βιντεοπροβολέα και διαδικτύου. 

• Υποστήριξη διδασκαλίας με χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e–learning 

• Επικοινωνία με τους φοιτητές μέσω e–mail, τηλεδιάσκεψης,και  με χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e–learning 

Οργάνωση Διδασκαλίας

Αξιολόγηση Φοιτητών

Γραπτή Εξέταση: (50%) 

(περιλαμβάνει ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών ή/και ερωτήσεις ανάπτυξης) 

Προφορική Παρουσίαση ή/και Γραπτή Εργασία: (50%) 

(περιλαμβάνει ενεργή συμμετοχή στις συζητήσεις των διαλέξεων, σύντομη προφορική παρουσίαση (εντός εξαμήνου), ή/και συγγραφή εργασίας στη θεματολογία του μαθήματος) 

Το χρονοδιάγραμμα, και τα συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης ανακοινώνονται στις αρχικές διαλέξεις, και καταγράφονται στην ιστοσελίδα του μαθήματος. 

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία

• Graedel T.E. and Allenby B.R. (2009). Βιομηχανική Οικολογία. Εκδόσεις Κλειδάριθμος.
• Sankar A. R. (2021). Διαχείριση Περιβάλλοντος. Εκδόσεις Τζιόλα. {Κωδικός Ευδόξου: 86056487}
• Βλαχοκώστας Χ. (2022). Αειφορική Διαχείριση & Κυκλική Οικονομία. Εκδόσεις Γιαχούδη. {Κωδικός Ευδόξου: 110158466}
• Παπαγρηγορίου Α. & Ζάβαλη Μ. (2023). Κυκλική Οικονομία & Επιχειρηματικότητα στον αγροδιατροφικό τομέα. Εκδόσεις Κάλλιπος. {Κωδικός Ευδόξου: 114025190} 

Συναφή επιστημονικά περιοδικά

• Circular Economy [Elsevier] 
• Circular Economy and Sustainability [Springer] 
• Clean Technologies and Environmental Policy [Springer] 
• Ecological Indicators [Elsevier]  
• Journal of Cleaner Production [Elsevier] 
• Journal of Industrial Ecology [Wiley] 
• Resources [MDPI]  
• The International Journal of Life Cycle Assessment [Springer]