Κοινωνικοτεχνικά Συστήματα & Αειφορικές Μεταβάσεις

Γενικά

• Κωδικός: Β15
• Εξάμηνο: Κατ/νσης Εαρινό
• Επίπεδο Σπουδών: Προπτυχιακό
• Τύπος μαθήματος: Ειδίκευσης
• Γλώσσα διδασκαλίας και εξετάσεων: Ελληνικά
• Μέθοδοι Διδασκαλίας (Ώρες/εβδ.): Διαλέξεις & Ασκήσεις Πράξης (3)
• Μονάδες ECTS: 5

Περιεχόμενα μαθήματος

Το μάθημα διαρθρώνεται με βάση τους παρακάτω άξονες: 

• Εισαγωγή στη Συστημική Σκέψη και τη Θεωρία Συστημάτων 
• Κοινωνικοτεχνικά Συστήματα: Έννοια και Κεντρικά Χαρακτηριστικά 
• Τεχνολογία, Συστημική Καινοτομία και Κοινωνική Αλλαγή 
• Το Πλαίσιο Πολλαπλών Επιπέδων (MLP): Θύλακες, Καθεστώτα και Τοπία 
• Διακυβέρνηση και Διαχείριση των Μεταβάσεων 
• Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις και Εργαλεία Ανάλυσης 
• Κοινωνικοοικολογικές Μεταβάσεις 
• Αειφορικές και Πράσινες Μεταβάσεις 
• Δίκαιες και Συμμετοχικές Μεταβάσεις 
• Ενεργειακές Μεταβάσεις 
• Κοινωνική Καινοτομία και Μεταβάσεις «από τα Κάτω» 
• Ρυθμιστικά Πλαίσια και Σχέδια Δράσης για τη Βιωσιμότητα 

 Υπογραμμίζεται πως σε όλες τις διαλέξεις θα αναλύονται κριτικά μελέτες περιπτώσεων που θα αφορούν τους προαναφερόμενους άξονες, και θα καλύπτουν: 

• διαφορετικά κοινωνικοτεχνικά συστήματα που συνδέονται με κάλυψη επιμέρους κοινωνικών αναγκών (μεταφορές, παραγωγή ενέργειας, στέγαση, κινητικότητα, αγροδιατροφή, κ.α.). 
• διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες (παρελθοντικές, υφιστάμενες & σχεδιαζόμενες μεταβάσεις)  
• την ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.

Μαθησιακοί Στόχοι

Σκοπός του μαθήματος είναι να εισαγάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες στη μελέτη των κοινωνικοτεχνικών συστημάτων, καθώς και στη μελέτη των αειφορικών μεταβάσεων, μέσα από μία συστημική και διεπιστημονική προσέγγιση. Οι διαλέξεις εστιάζουν στις σχέσεις μεταξύ τεχνολογίας, κοινωνίας, θεσμών και αγοράς, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους επιδιώκονται και οργανώνονται μετασχηματιστικές αλλαγές προς την κατεύθυνση της αειφορίας. 

Υπό αυτό το πρίσμα, το μάθημα στοχεύει στην καλλιέργεια αναλυτικών και στρατηγικών ικανοτήτων, ώστε οι φοιτητές/τριες να μπορούν να κατανοούν, να αξιολογούν (αλλά και να συμμετέχουν ενεργά) σε διαδικασίες αειφορικού μετασχηματισμού που συνδέονται με την κάλυψη διαφορετικών κοινωνικών αναγκών, και λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά οργανωσιακά/θεσμικά περιβάλλοντα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην κατανόηση των πολύπλοκων δυναμικών που διέπουν τις ενεργειακές, κοινωνικοοικολογικές και δίκαιες μεταβάσεις, καθώς και στον ρόλο της (πράσινης και κοινωνικής)καινοτομίας, της διακυβέρνησης και των πολιτικών σχεδιασμών. 

 Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες θα είναι σε θέση να: 

• περιγράφουν βασικές έννοιες της θεωρίας συστημάτων και της συστημικής σκέψης. 
• αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες κοινωνικοτεχνικών συστημάτων. 
• εξηγούν πώς αναπτύσσονται οι τεχνολογικές και κοινωνικές καινοτομίες και πώς επηρεάζουν τις διαδικασίες μετάβασης. 
• αναλύουν μεταβάσεις με βάση το πλαίσιο πολλαπλών επιπέδων (MLP). 
• κατανοούν τις βασικές αρχές της διαχείρισης/διακυβέρνησης των μεταβάσεων  
• χρησιμοποιούν βασικά μεθοδολογικά εργαλεία (systems mapping, technology forecast, scenario planning) 
• αναλύουν και αξιολογούν μεταβάσεις (ενεργειακές, δίκαιες, συμμετοχικές), αλλά και να αντιλαμβάνονται τις συμπληρωματικότητα ανάμεσα στους επιμέρους τύπους. 
• να διαμορφώνουν κριτική άποψη για τον ρόλο της καινοτομίας και των οργανισμών στις μεταβάσεις.

Γενικές Ικανότητες

• Αναζήτηση, ανάλυση & σύνθεση δεδομένων/πληροφοριών 
• Αυτόνομη/ομαδική εργασία 
• Διεπιστημονική προσέγγιση & λήψη αποφάσεων 
• Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον & σε θέματα συμπερίληψης 
• Προαγωγή δημιουργικής, κριτικής και επαγωγικής σκέψης 

Μέθοδοι Διδασκαλίας

• Πρόσωπο με πρόσωπο στην τάξη 
• Εξ αποστάσεως εκπαίδευση

Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών

• Χρήση διαφανειών, βιντεοπροβολέα και διαδικτύου.
• Υποστήριξη διδασκαλίας με χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e–learning 
• Επικοινωνία με τους φοιτητές μέσω e–mail, τηλεδιάσκεψης,και  με χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e–learning 

Οργάνωση Διδασκαλίας

Αξιολόγηση Φοιτητών

• Προφορική Παρουσίαση: (50%) – (περιλαμβάνει ενεργή συμμετοχή στις συζητήσεις των διαλέξεων, σύντομες προφορικές παρουσιάσεις (εντός εξαμήνου),  
• Εργασία: (50%) – (περιλαμβάνει συγγραφή εργασίας (στο τέλος του εξαμήνου) στη θεματολογία του μαθήματος) 

 Το χρονοδιάγραμμα, και τα συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης ανακοινώνονται στις αρχικές διαλέξεις, και καταγράφονται στην ιστοσελίδα του μαθήματος. 

Συνιστώμενη Βιβλιογραφία

• Δήγκας AΓ. (2021). Ενεργειακές Προκλήσεις & Πράσινη Μετάβαση. Εκδόσεις Ελληνοεκδοτική. {Κωδικός Ευδόξου: 122079184}  
• Μανώλας Ε. & Ταμπάκης Σ. (2018). Διεθνής Περιβαλλοντική Πολιτική. Εκδόσεις Δίσιγμα. {Κωδικός Ευδόξου: 77112794}  
• Μαυροφίδης Θ. (2018). Κοινωνία & Σύστημα: Εισαγωγή στη σύγχρονη συστημική θεωρία. Εκδόσεις Πατάκη. {Κωδικός Ευδόξου: 77119688}  
• Bijker W.E. (2018). Διaμορφώνοντας την Τεχνολογία – Δομώντας την Κοινωνία. Εκδόσεις Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. {Κωδικός Ευδόξου: 77114128}

Συναφή επιστημονικά περιοδικά

• Energy Research and Social Change [Elsevier] 
• Environmental Innovation and Societal Transitions [Elsevier] 
• Futures [Elsevier] 
• Sustainable Production and Consumption [Elsevier] 
• Technological Forecasting & Social Change [Elsevier] 
• Technology Analysis and Strategic Management [Taylor & Francis]